SHERQIY TÜRKISTAN JUMHURIYITI
ASASI QANUNI
Kirish Söz
Bu asasi qanun 1949-yili Tajawuzchi Xitay komunistliri teripidin ishghal qiliwelin’ghan wetimiz tupraqliridin chet’elge qechip chiqip panahlan’ghan Sherqiy Türkistanliq muhajirlarning ortaq milliy iradisi bilen tüzüp chiqilghan bolup, dölitimiz birleshken döletler teshkilati we musteqilliq belgilimilirige uyghun, kishilik hoquqqa hörmet qilghan, demokratik, bir pütün sotsial hoquq dölitidur.
I. Bölüm
Dölet Ismi, Dölet Tüzümi, Dölet Bayriqi, Dölet Giribi, Dölet Marshi, Milli Marshi, Milli Qesimi, Dölet Tili, Dölet Dini we Paytexti
Madda: Dölet Ismi
Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti
2-Madda: Dölet Tüzümi; Demokratiye we kishilik hoquqqa hörmet qilidighan, sotsial, bir pütün hoquq dölitidur.
3-Madda: Dölet bayrighi Ay-yultuzluq kök bayraqdur:
Dölet Giribi, 
hilal ayning ong teripide toqquz we sol teripide toqquz dane noqta bolup, bu noqtilarning, hilal ayning eng töwen qismidiki uchliri bughuch bilen baghlanghan. Hilal ayning otturisida hösnixet bilen yezilghan “Bismillahhirrahmanirrahim”, hilal ayning ikki uchining uchrishidighan yeride üch dane yultuzdin teshkil tapqan bir shekildin ibaretdur:
On sekkiz dane noqta, Sherqiy Türkistanda yashighan on sekkiz Türk qewmining simwolidur. Üch yultuz bolsa tarixta Sherqiy Türkistanda qurulghan Kök Türk, Qaraxanilar we Uyghur Döletlirining simwolidur.
4-Madda: Dölet Sheiri 1933-yili Memtili Ependi Toxtaji Tewpiq teripidin yezilip, Sherqiy Türkistanliqlar teripidin oqulghan "Qurtulush" digen sheirdur.(Qoshumche A gha qarang) Millet Sheiri Memtili Tewpiq teripidin yezilgan “Tarihtin Ewwel Biz Iduq” digen sheirdur. (Qoushumche B ge qarang).
5-Madda: Milli Qesem Abdul Eziz Mexsumning “Ayrilmisun” digen sheiridur. (Qoshumche C ge qarang)
6-Madda: Dölet Tili: Sherqiy Turkistan Turkcesidur.
Dini: Islamdur. Dölet bashqa dinlarnimu hörmet qilidu, qoghdaydu, herxil diniy hoquqlargha kapaletlik qilidu. Hemme kishi etiqad, wijdan we sözlesh erkinlikige ige. Dölet we jumhuriyetning asasi tüzümlirini özgertish, emeldin qaldurushqa hechkimning heqqi yoqtur. Döletning paytexti Ürümchi.
7-Madda: Asasi Qanunning yuqurda yezilghan birinchi, ikkinchi, üchinchi, törtinchi, beshinchi we altinchi maddilliri herqandaq shara’itta özgertilmeydu we özgertishke teshebbus qilinmaydu.
II.Bölüm–Parlament Saylimi we Wetendashliq
8-Madda: Qanun chiqirish hoquqi parlament ezaliridin teshkil tapqan Sherqiy Türkistanning Parlamentigha mensuptur.
9-Madda: Sherqiy Türkistanning ichide yurtning ishghal qilinishigha chetishliq bolghan yaki düshmen’ge we yaki yurtni ishghal qilghuchilargha yardem bergen yaki ulargha qolayliq yaritip bergenligi sezilgen herqandaq kishi Parlament ezaliqigha saylinalmaydu. Ular meyli puqra, meyli esker yaki saqchiliq wezipiside bolghanl bolsun Sherqiy Türkistan teweside wezipige teyinlinelmeydighanliqigha oxshash, saylash-saylinish hoquqighimu ige emestur.
10-Madda: Döletning ishghal qilinishi bilen munasiwiti bolmighan yaki düshmenler bilen weyaki tajawuzchilargha yardemleshmigen yaki ularni qoghdap qalmighan, Sherqiy Türkistanda tughulghan, 7 ejdadighiche Sherqiy Türkistanda yashighan herqandaq kishi Sherqiy Türkistanliq hesaplinidu. Sherqiy Türkistanning sirtida özini Sherqiy Türkistanliq dep hes qilghan, Sherqiy
Türkistanni ana wetinim dep qobul qilghan herqandaq muhajir Sherqiy Türkistanning tebii puqrasidur.
III.Bölüm– Parlament Ezaliri
11-Madda:Parlament saylan’ghan parlament ezaliridin teshkil qilinidu. Parlament ezalirini 18 yashtin ashqan herbir Sherqiy Türkistan puqrasi, jinsiy perqige qarimay demokratik usullar bilen awaz berish arqiliq saylinidu. Parlament ezaliri saylan’ghan muddet ichide dölet ghezinisidin maash alidu.
12-Madda: Esker we saqchilar wezipe otewatqan muddet ichide millet wekili bolup saylinalmaydu. Emma, saylam mezgilidin az digende üch ay burun istipa berish sherti bilen saylamgha qatnishalaydu.
13-Madda: Dölet ichide her 60 ming nopustin bir parlament ezasi saylinidu. Chet’eldiki parlament üchün parlament ezaliri yashawatqan döletlerdiki nopus sanigha asasen saylinidu. Emma, sürgündiki parlament ezalirining sani 60 kishidin kem bolmaslighi kerek. 14-Madda: Parlament xadimliri parlament riasetchilliri teripidin teyinlinidu.
15-Madda: Bash ministir kabinet teshkil qilip uni dölet reisining testiqlishigha sunidu. Dölet reyisi, palament ezaliri sani parlamentta 60 kishidin 15 kishige chüshüp qalsa Parlamentni tarqitiwitish hoquqigha igedur.
16-Madda: Parlament ezalirining sani her besh yilda nopus sanining az köplükige qarap memliket ichide belgilinidu. Cetellerde bolsa jamaetning tekliwi bilen belgilinidu.
17-Madda: Parlament ezaliri ichide wapat bolghan yaki herqandaq sewep tupeylidin wezipisidin ayrilghanlarning ornigha Parlamentning qarari boyiche belgilen’gen muddet ichide shu wekil teweligidiki rayon teripidin parlament ezaliri toluqlap saylinidu.
IV.Bölüm–Parlamentning Echilishi
18-Madda: Parlament her yil 11-ayning 12-küni parlament ezalirining ishtiraki bilen özligidin yighilidu. Mejliske, dölet reisining hozurida, eng yashan’ghan bir parlament ezasi riyasetchilik qilidu. Dölet reisining echilish nutqidin keyin, Parlament özige bir reis, bir muawin reis we bir bash katipni awaz bilen saylaydu. Belgilen’gen muddet we daire ichide paaliyet elip baridu we paaliyet mezmunliridin xelqni xewerdar qilidu hemde parlament üchte ikki awaz bilen zörür bolghan mexpiyetlikni saqlaydu. 19-Madda: Parlament kün tertiwidiki mesililerni üch kün ichide hel qilidu. Hel qilalmighan mesililerni bashqa organlargha hawale qilishqa bolmaydu.
V.Bölüm–Qanunlar
20-Madda: Barliq qanunlarni parlamentqa yighilghan parlament ezaliri tüzüp chiqidu. Bu qanunlar üchte ikki awaz bilen maqullinidu. Maqullan’ghan qanunlarni hökümet ijra qilidu.
VI.Bölüm– Parlament we Dölet Armiyisi
21-Madda: Dölet reisi dölet armiyisining bash qomandanidur.
22-Madda: Tench mezgilliride dölet reisi teripidin teyinlen’gen eng tejribilik, abroyluq dölet armiyisi ichide hörmetke sazawer we ishenchlik bir yuquri derijilik ofitser dölet armiyisige dölet reyisige wakaliten qomandanliq qilidu.
23-Madda: Parlament, ijraiyet heyitige bash ministirning yetekchiligide Sherqiy Türkistanning dölet armiyisige we öz üstige alghan wezipilirige, yeni herbi seperwerlik we urush élan qilish, düshmenler bilen döletning milliy menpeetini chiqish qilghan shert astida kelishim tüzüshke parlamentta ücten ikki awaz bilen qarar chiqiridu.
VII.Bölüm–Qararlar
24-Madda: Barliq qararlar Ijraiyet hey’iti we bash ministir teripidin chiqirilidu. Bash ministir we Ijraiyet hey’iti bir yaki ikki ministirni hökümet bayanatchisi qilip teyinleydu. Bu hökümet bayanatchilirining wastisi bilen qararlar, chüshendürüshler we hökümet paaliyetliri teshwiqat organlirigha élan qilinidu.
25-Madda: Parlament ochuq waqtida parlament ezaliri teripidin sunulghan herqandaq bir teklip awazgha selinip qanunlishidu. Parlament her yili 11-ayning 12-küni bashlinip kelerki yilning 11-ayning 11-küni axirlishidu.
VIII.Bolum-Dölet Reisining Saylinishi we Hoquqliri
26-Madda: Dölet reisi, Sherqiy Türkistan dawasigha özini atighan, bu dawagha bolghan ishenchisi kamil bolghan, ellik yashqa tolghan puqralar arisida hörmetke sazawer, milli alahidiliklirini saqlighan herqandaq Sherqiy Türkistanliq ichidin saylam arqiliq saylinidu we saylan’ghan dölet reisi qesem bilen öz ezipisini tapshurup alidu.(Qoshumche D ge qarang)
Dölet reisining hoquqliri: Sürgündiki Sherqiy Türkistan dölet reisining hoquqliri ushbu qanunda körsitilgen. Dölet reisi bash minister teripidin sunulghan hökümet kabinetini testiqlaydu. Shuning bilen birge ministirlikke teyinlen’gen bir yaki birdin artuq ministir namzatlirini ispat bilen yenggüshleshke yaki emeldin qaldurush heqqide bash ministirge yazma teklip beridu.
Dölet reisining kesellik, sayahet yaki bashqa sewepler bilen wezipisige kelelmigen waqitlarda Sherqi Türkistan xelqi teripidin saylanghan muawin Dölet reisi sürgündiki Sherqiy Türkistan dölet reisining barliq hoquqlirini öz üstige elip uning wezipisini bejiridu. Parlament muwapiq korgen waqitta pewqul’adde mejlis ecip dolet reisini 5 yilliq muddet bilen saylap ciqidu.
IX.Bölüm–Bash Ministirning Hoquqliri
27-Madda: Bash ministir parlamentqa wetenning omumi ehwali, hökümetning siyasiti heqqide az digende yilda bir qetim melumat beridu we özi toghra tapqan teqdirde qurultayning saylimi elip birilip bir dewr axirlashqandin keyin, Sherqiy Türkistan xelqini yengi wekiller saylash üchün, saylam waqtini bekitish, urush we tenchliq zamanlarda dölet armiyisini seperwer qilishqa, kabinet ezalirining paaliyetlirini nazaret qilishqa, ministirlar kabinetining qararlirigha zit heriket qilghan ministirlerni üch qetim agahlandurushqa we bu agalandurushlargha etibar bermigen teqdirde, Bash minister dölet reisining testiqi bilen bularni kabinettin chiqirishqa, qanunlarning adil ijra qilinishigha we wetenning pewqul’adde ehwal astida qalghan mezgilliride qanun küchige barawer qararlarni chiqirishqa, hökümet qarari bilen herbi halet élan qilishqa hoquqluqtur.
X.Bölüm–Parlamentning Hoquqliri
28-Madda: Mezkur parlament hemme qanun we nizamlarni chiqirishqa, baj qoyush we elishqa, import, ekisport we ekisport qilinidighan towarlargha baj qoyushqa, qerzlerni töleshke we omumning menpeetini qoghdashqa, omumi baj bilen import towarliridin elinidighan bajlar,
Sherqiy Türkistanning chegrisi ichide barawer we bir xil olchemlik bolushigha munasiwetlik qanunlarni chiqirishqa hoquqluqtur.
29-Madda: Sherqiy Türkistanning chet’eldin qerz elishigha, soda-setiq ishliri bilen tashqi sodini kontirol qilishqa dair qanunlarni chiqirishqa;
30-Madda: Wetendashliqqa qobul qilishta qanunning tekshi bolushini tizginleshte we kiriziske sewepchi bolidighan banka pul paxallighining aldini elishqa dair qanun tüzüshte;
31-Madda: Pul besish we pulning qimmitini qoghdash, chet’el pullirining kursini bekitish, ölchem birliklirini bekitishte; 32-Madda: Saxta pul yasighuchilarni jazalash qanuni chiqirishta;
33-Madda: Pochtaxana, doxturxana, mekteplerni echishta we binakarliq-qurulush qanuni chiqirishta;
34-Madda: Yazghuchi we sen’etchilerge ijadiyet hoquqi qanuni chiqirishta, ularni qoghdaydighan, erkin paaliyet qilishigha kapaletlik qilish we keshpiyat bilen shughullinishigha dair qanunlarni chiqirishta;
35-Madda: Ali sottin töwen bolghan sot mehkimilirini qurush qanunlirini chiqirishqa; 36-Madda: Chet’ellerning chegralarda sadir qilghan bulangchiliq we yaki köz boyamchiliq hadisilirini eniqlash we wetenning qanunigha xilapliq qilghuchilarni jazalaydighan qanunlarni chiqirish we uni ijra qilishta;
37-Madda: Urush elan qilish, qurughluq we hawa yolliri bilen weten’ge qoralliq tajawuz qilghanlar yaki tajawuz qilishqa intilgenler üchün qanun-tüzüm chiqirishta;
38-Madda: Dölet armiyesini terbiyilesh, qollash we uni bashqurush üchün qanun chiqirishta; 39-Madda: Döletning bir pütünligini qoghdashta, topilangni tinjitish, tajawuzni tosash üchün armiyeni herbi wezipige seperwer qilish qanunini chiqirishta;
40-Madda: Eskerlerni teshkillesh, qorallandurush, bashqurush, ofitsirlerni wezipige teyinleshte, Parlamentning herbi tüzümige bina’en eskeriy telim- terbiyege ait qanun- tüzüm chiqirishta;
41-Madda: Sherqiy Türkistan parlamenti Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Hökümitining we uning herqaysi organlirining yaki hökümet erbaplirining yuqurida bayan qilin’ghan qanunlarni ijra qilishi üchün zorur bolghan pütün qanunlani chiqirishqa we qanunlashturushqa hoquqliqdur.
XI.Bölüm–Puqralarning Hoquqliri we Parlamentning Hoquqliri
42-Madda: Parlament Sherqiy Türkistan xelqining hoquqlirigha, dini etiqadlirigha kapaletlik qilidu, herkimning etiqad qilghan dinigha erkin ibadet qilishigha cheklime qoyidighan, chüshenche we söz erkinligini, neshiriyat erkinligini chekleydighan, yighilish erkinligi bilen hökümetke xalighan temida iltimas sunush erkinligini chekleydighan qanun hökümet teripidin chiqirilmaydu.
43-Madda: Xelqning qoral saqlash we qoral elip yürüsh erkinligi bardur.
44-Madda: Tajawuzchilargha hemkarliship wetenning ishghal qilinishigha wastichiliq qilghan, düshmenlerge yaki wetenni ishghal qilghuchilargha ashkara yaki yoshurun yardem bergenler, jinayitining eghir-yeng’gillikige qarap sot teripidin jazalinidu. 45-Madda: Qanunda ruxset qilin’ghan ehwaldin bashqa meyli tenchliq dewride bolsun yaki urush dewride bolsun, herqandaq esker yaki saqchi mülk igisining maqullughini almay turup we sot mehkimisining qararini körsetmey turup hechkimning mülkini igelliwalalmaydu.
46-Madda: Kishilerning yanliri, öyliri, xet-chekliri, pulliri, chong-kichik buyumlirini qanunsiz axturush we cheqilishqa qarita qoghdunush hoquqi bolup, uning’gha dexli qilinmaydu. Yüz berish aldidiki ishenchlik yaki testiqtin ötküzülgen buyruqlargha asasen alahide axturush, qolgha elinidighan kishi we yaki mushuning’gha oxshash ehwallardin bashqa hechqandaq perman chiqirilmaydu.
47-Madda: Urush dewri yaki omumi xelq xewp ichide qalghan ehwalda armiye ichide yaki armiye ichide otturigha chiqidighan ehwallardin bashqa hechkim sot mehkimisining qarari we sotchining eyiplishi bolmay turup eghir jinayitinige iqrar qildurush üchün qolgha elinmaydu. Hechkim qanunning ruxsitisiz hayatining xewpke uchrishi yaki ezaliri zexmilengudek derijide oxshash jinayiti üchün ikki qetim eyiplenmeydu. Hechqandaq bir weqede ozidin guwahliq telep qilinmaydu, hayatidin, erkinligidin, mulkidin mehrum qilinmaydu, shexsi mulki adil tölem tölenmey turup xelqqe teqsim qilip berilmeydu.
48-Madda: Herqandaq jinayi deloni birterep qilishta, eyiplen’gen herqandaq kishi terepsiz bir sot mehkimisi teripidin chapsan we qanun namida sotlinidu, ozi jinayitining xarakteri we sewebini bilidu. Ozi guwahchilar bilen yüzleshturulidu, oz menpeeti üchün shahid korsetishke mejbur bolidu, ozini qoghdash üchün adwukat tutsa bolidu.
49-Madda: Qimmiti 100 teng’ge (Sherqiy Türkistan puli) din ashidighan adettiki heq telep dawalirida sot mehkimisi teripidin sotlinish heqqi saqlinip qalidu, dawadiki pakitlar qanunning hökmige asasen Sherqiy Türkistanning bashqa jayliridiki bir sotta qaytidin tekshurulmeydu we sotqa tartilmaydu.
50-Madda: Artuqche kapalet puli telep qilishqa, artuqche jerimane elishqa, eghir we normalsiz jazalarni berishke bolmaydu.
51-Madda: Puqralarning asasi qanunda berilgen belgilik hoquqlirini we behriman bolushqa tegishlik qanunluq hoquqlirini inkar qilishqa we yaki ularni kemsitishke bolmaydu.
52-Madda: Sotta emgek jazasigha höküm qilin’ghan jinayetchilerdin bashqa, qulluq, malayliq, bir sinipning yene bir sinipni pes körüshi bilen yaki döletke mejburi ishlitish- Sherqiy Türkistan teweside cheklinidu.
53-Madda: Hökümet Sherqiy Türkistan puqralirining imtiyaz we alahidiligini töwenlitidighan hechqandaq qanun chiqarmaydu we ijra qilmaydu, hökümet qanun belgiligen ehwal bolmay turup, kishilik hayati, erkinligi we yaki mulkidin mehrum qilishqa bolmaydu, puqralarning qanun aldida barawer ikenligini inkar qilishqa bolmaydu.
XII.Bolum-Hoquq Cheklimisi
54-Madda: Qanun boyiche belgilen’gen rasxottin puldin bashqa, Sherqiy Türkistan hökümiti teripidin hechqandaq pul chiqim qilinmaydu. Emma döletning bixeterligi we döletni teshwiq qilish üchün bash minister melum miqdarda zoruri mebleghni saqlash we xirajet qilish hoquqigha igedur. Parlament döletning bir yilliq xamchot pilanini tüzidu, munasiwetlik ministirlardin her yili rasxotlarning chiqim qilinish ehwalidin teptish heyiti arqiliq hesap alidu, teptish heyiti parlament teripidin awazgha qoyup saylap chiqilidu, heyetler 3,5,7,9,…kishidin teshkil
55-Madda: Sherqiy Türkistan hökümiti teripidin hechqandaq uruqdashliq mensibi berilmeydu, jama’et xizmetchiliri we parlament ezalirining parlamentning ruxsitisiz hechqandaq padishahtin, shahzadidin we yaki chet’eldin hediye, sowghat, kirim, unwan qobul qilish we chet’ellikning puligha mektep, ish orni echish qatarliqlar men’i qilinidu.
XIII.Bölüm-Edliye
56-Madda: Sherqiy Türkistan Hökümitining edliye sestimisi parlament teripidin alahide chiqirilghan qanun’gha asasen qurulghan ali sot we sot mehkimiliri arqiliq paaliyet qilidu. Sotchilar we teptishler edliye ministiri teripidin ali mektepning qanun fakoltetlirini püttürgen bolup, xizmet tarixi pak, xelq ichide abroyluq qanunshunaslar ichidin teyinleydu. Sodiye we teptishler biterep turup wezipilirini adilliq bilen bejiridu. Ular bashqa dölet memuri xizmetchilirige oxshashla, dölet belgiligen eng yuquri maashqa teng bolghan maashtin behriman bolidu.
57-Madda: Sotlan’ghanlar töwen derijilik sot mehkimilirining chiqarghan qarari we hökümnamiliri heqqidiki naraziliq erzlirini yuquri sot mehkimisi hesaplan’ghan ali sotqa erz qilish hoquqigha igedur.
58-Madda: Sherqiy Türkistan edliye tüzülmisi asasi qanunda belgilen’gen barliq qanunlarning biterep ijra qilidu, xelqara kelishimlerde Sherqiy Türkistan jumhuriyiti terepte turup barliq qanunlarni kozde tutqan asasta ish bejiridu.
59-Madda: Hökümet emeldarliri we ministirlarni eyipleshke toghra kelgende, yuquri derijilik sot mehkimisi bolghan ali sot teripidin sotlinidu. Ali sot teripidin chiqirilghan hökümname we permanlargha etiraz bildurushke bolmaydu. Töwen derijilik sot mehkimilirining hökümnamilirini qayta tekshurup enialqsh hoquqi ali sotqila mensuptur.
60-Madda: Barliq sot hökümliri teptishning shikayetnamisige asasen biterep sot mehkimiliride elip berilidu.
61-Madda: Sherqiy Türkistan dölitige xiyanet qilish jinayiti, Sherqiy Türkistan’gha qarshi urush élan qilish, düshmenler, tajawuzchilar bilen til biriktürüsh, yardem berish, qanat astigha elish qatarliqlarni korsitidu. Ikki neper guwahchining guwahliqi bolmighan we biterep sot mehkimisining etirap qilishi bolmighan ehwalda “döletke xiyanet qilish” jinayiti bilen eyipleshke bolmaydu.
62-Madda: Parlament döletke xiyanet qilish jinayitini testiqlash hoquqigha igedur.
XIII.Bölüm- Asasi Qanun’gha Tüzitish Kirgüzüsh
63-Madda: Mezkur parlament herqandaq waqitta parlamentning üchten ikki awazi bilen asasi qanunning maddilirigha tuzutush kirgüzse bolidu. Emma Asasi qanunning deslepki 1-,2-,3-,4-,5- we 6-maddilirigha tüzitish kirgüzushke bolmaydu we tüzitish kirgüzush heqqide teklip berishke bolmaydu. Tüzitish kirgüzülgen maddilar asasi qanunning qoshumche qismida eniq körsitilidu.
64-Madda: Bu asasi qanun we uning’gha asasen tuzulgen Sherqiy Türkistanning qanunliri, Sherqiy Türkistan dölitining hoquqi aldida tuzulidighan kelishimlerning, öz tupraqlirining ulugh qanuni bolidu we sotchilar bu qanun’gha tayinidu. Sherqiy Türkistanning parlament ezaliri, rehberler, edliye xizmiti ishleydighanlar qesem berip wezipe tapshurup alidu. Hechqandaq dini küchke tayinip paaliyet qilishigha yol qoyulmaydu.
65-Madda: Sherqiy Türkistanning parlament ezaliri her besh yilda bir qetim 11-ayning 12-küni Sherqiy Türkistan puqraliri teripidin domokratik usulda billet tashlash arqiliq saylinidu.
2004-yili 9-ayning 14-küni awazgha qoyush arqiliq saylan’ghan parlament ezaliri we ministirlar 5 yil keyinki saylamghiche wezipiside qalidu we wezipisini öteydu.
66-Madda: Sürgündiki Sherqiy Türkistan hökümet ezaliridin Enwer Yüsüp Turani, D.J. Mcguire, Xizirbek Gayretullah, Sultan Mahmut Qeshqerlik, Hüseyin Qari Türkistani, Exmet Igemberdi, Abduweli Jan, Abdujelil Qaraqash, Salih Haji Artish, Seyit Taranchi, Hanife Erbash, Demiyan Rehmet, Aydoghan Kubulay, Erkin Ezizi, Mahinur Yüsüp, Sultan Muhemmet, Orxan Ketene, Muhemmet Sidiq, Abdusalam, Seyit Tumtürk, Hamit Kamal, Tursun Nurdun, Azat Mamut, Sawut Muhemmet, Abdulhekim Ependi teripidin tüzüp chiqilghan ushbu asasi qanun on tört bölüm, atmish alte maddidin teshkil tapqan bolup, Uyghurche nusxisi asas qilinidu.
Qoshumche-A
Dölet Sheiri
“Qurtulush”
Qurtulush Yolida Sudek Aqti Bizning Qenimiz
Qurtulush yolida sudek aqti bizning qanimiz,
Sen üchün ey yurtimiz bolsun pida bu janimiz.
Qan kechip hem jan berip axir qutuldurduq seni,
Qelbimizde qutquzushqa bar idi imanimiz.
Yar hemdem boldi bizning himmitimiz sen üchün,
Dunyani sorighan idi ötken ulugh ejdadimiz.
Yurtumuz biz yüz-közüngni qan bilen pakizliduq,
Emdi hech kirletmigeymiz chünki Türktur namimiz.
Atila, Ching’giz, Tömür dunyani titretken idi,
Qan berip nam alimiz biz ularning ewladibiz.
Chiqti jan hem aqti qan düshmendin alduq intiqam,
Yashisun hech ölmisun parlansun istiqbalimiz.
Qoshumche-B
Millet Sheiri
“Tarikhtin Awwal Biz Iduq”
Tarixtin Ewwel Biz Iduq, Tarixtin Songre Yene Biz
Tarixtin ewwel biz iduq, tarixtin songre yene biz,
Qelbimizde wijdanimiz, bu bizning imanimiz.
Türk biz, ana yurtimizning köksi biz tuch suferi,
Bash kesilse qaytmas basqan izidin Türk erliri.
Yurtimizning altunidur taghi birle tashliri,
Her birimiz bir arslandur, bu wetenning yashliri.
Yurtimiz üchün qurbandur yashlirimizning bashliri,
Imani issiq qani, ularning yoldashliri.
Ordimiz hem yurtimiz, meshhur Türkdur namimiz,
Dinimiz, imanimiz, bu bizning wijdanimiz.
Yurtimiz Türkning yurti, biz uning qurbanimiz,
Bayriqimiz kök bayraq ottursida ay-yultuz.
Qoshumche-C
Milli Qesem
“Ayrilmisun”
Qoshumche-D
Dölet Reisining Qesimi
Dölet Reyisi bolush süpetim bilen, döletning dawamini, istiqlalini we wetenning, milletning bölünmes pütünligini qoghdishimgha we wetenning istiqlalini mudapie qilishimgha, qanuni asasta hoquqning aliliqigha we kishilik hoquq pirinsiplirigha hörmet qilishimgha, Sherqiy Türkistan Dölitining shan-sherepini qoghdishimgha, döletni tereqqi qildurush üchün pütün kücüm bilen xizmet qilishimgha, Ulugh Allah we Sherqiy Türkistan xelqi aldida ar-nomus we sheripim bilen qesem qilimen.
DOĞU TÜRKİSTAN CUMHURİYETİ
SÜRGÜNDEKİ DOĞU TÜRKİSTAN HÜKÜMETİ
DEVLET ANAYASASI
İşbu Anayasa 1949 yılında Kızıl Çin tarafından işgal edilen vatan topraklarından kaçarak yurt dışına sığınan Doğu Türkistanlı muhacirlerin ortak milli iradesiyle hazırlanmış olup; Devletimiz; BM ve Bağımsızlık ilkelerine bağlı, insan haklarına saygılı, demokratik, üniter, sosyal hukuk devletidir.
BÖLÜM 1:
DEVLETİN İSMİ, NİTELİKLERİ, BAYRAĞI, FORSU, MİLLİ MARŞI, MİLLİ ANDI, RESMİ DİLİ, DİNİ VE BAŞKENTİ
Madde 1: Devletin ismi: Doğu Türkistan Cumhuriyeti’dir.
Madde 2: Devletin Niteliği: Demokratik, BM ve Bağımsızlık ilkelerine bağlı, insan haklarına saygılı, sosyal üniter hukuk devlettir.
Madde 3: Devletin Bayrağı: Ayyıldızlı Gökbayrak’tır. Devletin Forsu: Hilal yayının sağında ve solunda dokuzar adet nokta olan, hilalin ortasında stilize edilerek yazılan, “Bismillahhirrahmanirrahim”; hilal yayının kesiştiği yerde üç yıldız ve altta noktaları bağlayan kurdeleden ibarettir. On sekiz nokta, Doğu Türkistan’da yaşayan on sekiz Türk boyunu temsil etmekte, üç yıldız ise tarihte Doğu Türkistan’da kurulan Göktürk, Karahanlılar, ve Uygur devletlerini sembolize etmektedir.
Madde 4: Devletin istiklal marşı: l933 yılında Mehmet Ali Tohtu Haci Tevfik tarafından yazılan “Kurtuluş” adlı şiirdir. EK/1 “Tarihten Önce Biz Vardık” sözlerini terennüm eden mısralar ise Milletimizin milli marşıdır. EK/2
Madde 5: Milli Andımız: Abdulaziz Maksum tarafından kaleme alınan “Ayrılmasın” başlıklı manzumelerdir: EK/3
Madde 6: Devletin resmi dili: Doğu Türkistan Türkçesidir.
Dini: İslam’dır. Devlet diğer dinlere de saygı gösterir, korur, her türlü dini haklarını teminat altına alır. Herkes inanç, kanaat, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir. Devletin ve Cumhuriyetin ana niteliklerini bozmaya, ortadan kaldırmaya hiç kimse teşebbüs edemez.
Devletin başkenti: Urumçi’dir.
Madde 7: Anayasanın yukarıda vaaz olunan, birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı maddeleri kesinlikle değiştirilemez ve değiştirmek için teklif verilemez ve teşebbüs dahi edilemez.
BÖLÜM 2:
KURULTAY, PARLAMENTO SEÇİMİ VE VATANDAŞLIK
Madde 8: Milletvekillerince teklif edilen oylama ile yasallaşan ve her bölgeden seçilerek gönderilen kişilerin oluşturduğu “Kurultay”, olağanüstü haller dışında- her beş yılda 10 Kasım’ında açılır ve 11 Kasım’da sona erer. Kurultay, 3. bölüm 11.nci, 12nci, 13.ncü maddelerinde yazılı olduğu üzere milletvekillerini seçerek Parlamento’yu oluşturur. 12 Kasım günü seçilen milletvekilleri yemin ederek görevlerine başlar. Kurultay’ın oluşumu, yetkileri ve üye sayısı, kurucu parlamento (oluşturulan komisyon) tarafından tespit edilir.
Madde 9: Doğu Türkistan içerisinde, yurdu işgal edenlerle iş birliği yapan veya düşmana ve/veya işgalcilere yardım eden veya onlara kolaylık sağladığı bilinen parlamentoda millet vekili olamaz, seçilemez; ister sivil, ister asker veya emniyet mensubu olsalar dahi Doğu Türkistan Cumhuriyeti dahilinde görev alamayacakları gibi, seçme, seçilme ve oy kullanma hakları yoktur.
Madde 10: Devletin işgali ile ilişkisi olmayan veya düşmanlara ve/veya işgalcilere yardım ve yataklık etmeyen, Doğu Türkistan’da doğmuş, yedi göbek atası Doğu Türkistan’da bulunmuş olan herkes Doğu Türkistan vatandaşıdır. Doğu Türkistan’ın dışında, kendini Doğu Türkistanlı hisseden, Doğu Türkistan’ı anavatanı olarak kabul eden muhaceretteki herkes Doğu Türkistan’ın tabii vatandaşıdır.
BÖLÜM 3:
MİLLETVEKİLLERİ
Madde11: Parlamento azaları milletvekilinden oluşur. 18 yaşını doldurmuş her Doğu Türkistan vatandaşı -kadın erkek dahil- demokratik usullerle oy kullanılmak suretiyle milletvekillerini seçerler.
Madde 12: Asker ve emniyet mensupları vazifeli oldukları müddetçe milletvekili seçilemezler. Seçim zamanından en az üç ay evvel istifa etmek suretiyle seçime katılabilirler.
Madde 13: Devlet sınırları dahilinde her 60 bin nüfusa bir milletvekili seçilir. Hariçteki (Sürgündeki) Parlamento için milletvekilleri, yaşadıkları memleketlerdeki nüfus oranına göre “oluşturulan Kurultay tarafından” seçilirler. Ancak sürgündeki millet meclisi, 60 milletvekilinden az olamaz.
Madde 14: Parlamento hizmetlileri, Parlamento Başkanlık Divanı tarafından tayin edilirler.
Madde 15: Başbakan kabineyi oluşturarak, Devlet Başkanının onayına sunar. Devlet Başkanı, milletvekillerinin sayısı 60’tan l5’e düşerse, Parlamentoyu feshetme yetkisine sahiptir.
Madde 16: Kurultay üyelerinin ve milletvekillerinin sayısı, her beş yılda bir memleket içerisinde yapılacak nüfus sayımına göre, hariçte ise cemaatlerin teklifine göre belirlenir.
Madde 17: Vefat eden veya herhangi bir sebeple milletvekilliğinden ayrılan milletvekilleri için, Parlamentodan çıkacak seçim kararı gereği, milletvekillerinin seçildikleri seçim bölgelerinde tespit edilecek zamanda ara seçim yapılır.
BÖLÜM 4:
PARLAMENTO TOPLANTISI
Madde 18: Sürgündeki Parlamento, olağanüstü haller dışında her yılın 12 Kasım’ında seçilen milletvekillerinin iştiraki ile kendiliğinden toplanır. Toplantıya Devlet Başkanı’nın huzurunda en yaşlı üye geçici olarak başkanlık eder. Devlet Başkanı’nın açılış nutkundan sonra, Parlamento kendisine bir Parlamento Başkanı, bir Parlamento Başkan Yardımcısı ile bir Genel Sekreteri oylama ile adaylar arasından milletvekilleri seçer. Parlamento belirlenen bir dönem içinde faaliyetini sürdürür, faaliyetlerinden halkı haberdar eder. Ancak, üçte iki oylama ile gerekli gördüğü gizliği halka açıklamayabilir.
Madde 19: Parlamento gündemindeki konuları üç günde müzakere eder, başka bir yere havale edemez.
BÖLÜM 5:
YASALAR
Madde 20: Yasaların hepsi parlamentoda hazır bulunan milletvekilleri tarafından çıkarılır. Çıkarılan kanunlar Parlamento’nun üçte iki oyu ile kabul edilir. Yasaların icrasından Bakanlar Kurulu sorumludur.
BÖLÜM 6:
PARLAMENTO VE SİLAHLI KUVETLER
Madde 2l: Devlet Başkanı aynı zamanda silahlı kuvvetlerin başkumandanıdır.
Madde 22: Barış zamanlarında Devlet Başkanı adına, tecrübeli ve itibarlı, silahlı kuvvetler içerisinde sevilen ve itimat edilen bir yüksek rütbeli subay, silahlı kuvvetleri sevk ve idare eder.
Madde 23: Parlamento; Bakanlar Kuruluna, Doğu Türkistan’ın silahlı kuvvetlerine ve kendisinin görevi olan hizmetlere, yani sefere asker çağırmaya ve savaş açmaya, düşmanlarla devletin milli çıkarları doğrultusunda müzakere ile barış yapmaya Parlamentodan üçte iki çoğunlukla karar ve yetki verir.
BÖLÜM 7:
KARARNAMELER
Madde 24: Bütün kararnameler, İcra vekilleri ve Başbakan tarafından çıkarılır. Başbakan ve İcra vekiller heyeti bir veya iki bakanı hükümet sözcüsü olarak tayin eder. Bu hükümet sözcüleri vasıtasıyla kararnameler, açıklamalar ve hükümet faaliyetleri yazılı ve görsel basına ulaştırılır ve resmi gazetede ilan edilir.
BÖLÜM 8:
DEVLET BAŞKANI SEÇİMİ VE YETKİLERİ
Madde 25: Devlet Başkanı, Doğu Türkistan davasına kendisini adayan, davaya inanan dava sahibi, elli yaşını doldurmuş, vatandaşlar arasında itibarlı, milli özellikleri taşıyan her Doğu Türkistanlı, “Kurultay” tarafından seçimle seçilir ve parlamento önünde yemin ederek vazifesine başlar: Görev süresi, 5 yıldır.
Devlet Başkanının Yetkileri: Sürgündeki Doğu Türkistan Devlet Başkanın yetkileri işbu anayasada gösterilmiştir. Devlet Başkanı, Başbakan tarafından sunulan hükümet kabinesini onaylar. Bununla beraber bakanlığa belirlenen bir veya birden fazla kabine üyesini yazılı sebep göstererek Başbakan’dan değiştirmesini tavsiye edebilir. Devlet Başkanı’nın hastalık, seyahat veya mücbir sebeplerle görevine gelemediği zamanlarda, Doğu Türkistan halkı tarafından seçimle seçilen Devlet Başkanı Yardımcısı, sürgündeki Doğu Türkistan Devlet Başkanı’nın tüm yetkisine haiz olarak geçici vazifeye devam eder. Parlamento’nun kabul edeceği bir tarihte toplanacak olağanüstü Kurultay, yeni Devlet Başkanı’nı 5 yıllık süre için seçer
BÖLÜM 9:
BASBAKANIN YETKILERI
Madde 26: Başbakan Parlamento’ya yılda en az bir defa vatanın genel durumu ve hükümetin takip ettiği politikası hakkında bilgi verir. Bir yasama dönemi sona erdikten sonra, Doğu Türkistan halkını yeniden seçime hazırlama ve seçim zamanını belirlemeye, savaş ve sulh zamanlarında silahlı kuvvetleri hazır bulundurmaya, kabine üyelerinin faaliyetlerini denetlemeye, Bakanlar Kurulu’nun almış olduğu kararlara ters faaliyet gösteren kabine üyelerini üç defa uyarmaya ve bu uyarılara rağmen faaliyetlerini sürdüren bakan veya bakanları, Cumhurbaşkanı’nın onaylamasından sonra Bakanlar Kurulu’ndan çıkarmaya, yasaların adil olarak icrasından, ve vatanın fevkalade hallerinde Devlet Başkanı’nın onayını alarak kanun kuvvetinde kararnameler çıkarmaya, hükümet kararı ile sıkıyönetim ilan etme hak ve hukukuna sahip ve yetkilidir.
BÖLÜM 10:
PARLAMENTONUN YETKILERI
Madde 27: Bütün yasama yetkileri, Doğu Türkistan parlamentosuna aittir.
Madde 28: Mezkur parlamento, bütün yasa ve nizamnameleri çıkarır, vergi kanunlarını düzenler, ithalat ve ihracat rejimlerini düzenler, ithalat ve ihracattan alınacak vergileri tespit eder, devletin borçlarını ödeme yasası çıkarır, umumun menfaatini kollar. Umumi vergilerle ithalat vergileri, Doğu Türkistan sathında eşit ve tek tip olmasına dair kanunlar çıkarır.
Madde 29: Doğu Türkistan devletinin dışarıdan borç kredi almasına, ticari faaliyetle dış ticaret rejimlerini düzenleyen yasaları çıkarmaya,
Madde 30: Vatandaşlık ve yurttaşlık yasalarını ülke genelinde kanun karşısında eşit olmasına, krize sebebiyet verecek banka enflasyon yasasının tek tip olmasına,
Madde 31: Para basma ve değerini koruma ve yabancı paralara karşı kur ayarlama, tartı ve ölçü birliğinin standartını düzenlemeye,
Madde 32: Kalpazanlığı cezalandırma yasası düzenlemeye,
Madde 33: Postahaneler, hastahaneler, okullar açılması ve yollar yapılması ile ilgili imar yasası çıkarmaya,
Madde 34: Yazar ve sanatkarlara, telif hakkı yasası çıkarmaya, onları koruyan, özgürce faaliyet göstermelerini sağlayan ve inkişaf etmelerine dair yasalar çıkarmaya,
Madde 35: Yüksek mahkemeden aşağı derecede mahkemelerin kuruluş yasalarını çıkarmaya,
Madde 36: Sınırlarda meydana gelecek gasp, talan, sahtekarlık gibi olayları aydınlatacak yasalarla, devletin yasalarına saldıranları cezalandırma yasasını çıkarmaya ve uygulamaya,
Madde 37: Savaş ilan etmek, silahlanarak kara ve hava sahasında vatana tecavüz edenlere, yakalananlara ilişkin kurallar koymaya,
Madde 38: Silahlı kuvvetleri eğitmek ve desteklemek ve askeri kuvvetlerin sevk ve idaresi için yasalar çıkarmaya,
Madde 39: Devletin üniter yapısını korumak için, ayaklanma ve işgalleri sona erdirmek için orduyu askeri goreve çağırma yasası çıkarmaya,
Madde 40: Parlamentonun tanımladığı disipline göre, ordunun organize edilmesi, silahlandırılması, görevlilerin atanması, ve askerlere eğitimleriyle ilgili yasa çıkarmaya,
Madde 41: Doğu Türkistan Cumhuriyet Hükümeti’ne veya herhangi bir daire veya görevliye bu ana yasa ile bütün yetkilerle yukarıdaki yetkilerin icra edilmesi için gerekli ve uygun olan bütün yasaları Doğu Türkistan Parlamentosu yapma ve kanunlaştırma yetkisine sahiptir.
BÖLÜM 11:
VATANDAŞLIK HAKLARI
Madde 42: Parlamento; Doğu Türkistan halkının haklarını, dini inançlarını teminat altına alır ve herkesin inandığı dinde şerbetçe ibadet etmesini yasaklayan, veya düşünce ve konuşma özgürlüğünü, basın yayın hürriyetini kısıtlayan, toplanma özgürlüğü ile hükümete herhangi bir konuda dilekçe verme hürriyetini engelleyen yasa hükümet tarafından konulamaz.
Madde 43: Halkın silah edinme ve taşıma özgürlüğü vardır.
Madde 44: İşgalcilerle iş birliği yaparak vatanın işgaline vasıta olanlar veya düşmanlara veya vatanı işgal edenlere yardım ve yataklık edenler, suç durumlarına göre mahkemede cezalandırılır.
Madde 45: Hiçbir asker ve emniyet mensubu barış zamanında sahibinin izni ve mahkeme kararı olmadan, herhangi bir mülkiyete giremez, yasanın öngördüğü durumlar hariç savaş zamanlarında da giremez.
Madde 46: İnsanların kendileri, evleri, evrakları, nakitleri, taşınır-taşınmaz mevcut malları, makul olmayan aramalara ve el koymalara karşı güvenlik hakları ihlal edilmeyecektir, olası sebepler üzerine yeminli veya onaylı talimatlarla özel arama, tutuklanacak kişi veya bu gibi durumlar hariç, herhangi bir ilam çıkarılmayacaktır.
Madde 47: Savaş zamanı veya kamunun tehlikede olduğu zamanlarda, orduda ve ordu içinde ortaya çıkacak durumlar hariç, hiç kimse mahkeme kararı veya savcının suçlaması olmaksızın büyük ve iğrenç sucu cevaplamak üzere tutuklanamaz. Herhangi bir kimse yasanın öngördüğünden başka, hayatının tehlikeye girmesi veya organları kopacak şekilde aynı suçtan ikinci defa suçlanamayacak, herhangi bir olayda kendisinden şahitlik istenmeyecek, hayatından, özgürlüğünden veya mülkiyetinden mahrum edilmeyecek, kişisel mülkiyeti adil tazminat verilmeden kamulaştırılamayacaktır.
Madde 48: Bütün suç araştırmalarında, suçlanan kimse, tarafsız bir mahkeme tarafından hızlı ve kamu adına yargılama görecek, kendisi suçunun niteliğini ve sebeplerini bilecektir. Kendisi şahitlerle yüzleştirilecek, kendi lehine şahit göstermesi mecburi olacak, müdafaası için avukat tutabilecektir.
Madde 49: Değeri yüz doları (Doğu Türkistan doları/tengesi) gecen genel kamu davalarında, mahkeme tarafından yargılanma hakkı saklı kalacak, yargılaması yapılan gerçekler, yasa hükümlerine göre, Doğu Türkistan’ın herhangi bir başka yerinde, bir mahkemesinde yeniden incelenmeye ve yargılanmaya alınmayacaktır.
Madde 50: Aşırı kefalet talep olunamaz, aşırı para cezaları da uygulanamaz ve dahi ağır ve anormal olmayan cezalar verilemez.
Madde 51: Anayasanın tanıdığı belli hakları ve elinde bulunan yasal hakları inkar etmek veya aşağılamak için kullanamayacaktir.
Madde 52: Mahkeme usulüne uygun suçlu olduğu anlaşılan suçlunun cezası hariç, kölelik, marabalık, bir sınıfın diğer sınıfa üstünlüğü ve dahi gönülsüz devlete hizmet etmek Doğu Türkistan Cumhuriyeti sınırları dahilinde olamaz.
Madde 53: Hükümet, Doğu Türkistan vatandaşlarının imtiyaz ve muafiyetlerini azaltacak herhangi bir yasa çıkaramaz ve icra edemez, hükümet yasaların öngördüğü haller olmaksızın, kişinin hayatı, özgürlüğü veya mülkiyetinden mahrum edemez, kişinin yasalar önünde eşit olduğu hakları inkar edemez.
BÖLÜM 12:
YETKİ ÜZERİNDE DİĞER SINIRLANDIRMALAR
Madde 54: Yasa tarafindan yapılan tahsisatlar hariç, Doğu Türkistan hükümeti tarafindan herhangi bir harcama yapılmayacaktır. Ancak, devletin güvenliği ve tanıtımı için Başbakan nezdinde harcanmak üzere gerekli fonları bulundurmak ve harcamak yetkisine sahiptir. Parlamento, devletin bir yıllık bütçesini yapar, ilgili bakanlık ve kurumlardan her yıl bütce harcamasını, Parlamento bütçe teftiş ve kontrol komisyonları tarafindan hesap alır. Komisyon azaları milletvekili olup, 3, 5, 7, 9 veya tek rakamlı salt çoğunluklu, Parlamento tarafindan oylama ile seçilen milletvekillerinden oluşur, netice halka açıklanır.
Madde 55: Doğu Türkistan Hükümeti tarafindan hic kimseye soyluluk payesi verilemez, kamu görevlileri, veya millet vekilleri Parlamento’nun izni olmadan hiçbir hukumdardan, prensten veya yabancı bir ülkeden hediye, armağan, irad, okul veya is yeri açma veya ünvan alma gibi girişimlerde bulunamazlar.
BÖLÜM 13:
YARGI
Madde 56: Doğu Türkistan Hükümetinin yargı sistemi, Parlamento tarafindan özel olarak çıkarılan yasa ile kurulan bağımsız yargıtay ve mahkemelerce işlerlik kazanır. Hakimler ve Savcılar, Adalet Bakanı tarafindan yüksek hukuk tahsili yapmış, sicili temiz, halk arasında itibarlı hukukcuları tayin eder. Hakim ve Savcılar tarafsız, adaletle görevlerini icra ederler. Hakimler ve savcılar diğer devlet memurları gibi, devletin tesbit ettiği en yüksek bürokratına eş maaş alırlar.
Madde 57: Alt mahkemelerin verdiği karar ve ilamları vatandaşlar yüksek mahkeme olan Yargıtay’da temyiz etme hakkına sahiptir.
Madde 58: Doğu Türkistan yargı mekanizması, anayasanın ortaya koyduğu bütün yasaların tarafsız olarak icrasından, milletler arası anlaşmalardan, Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin taraf olacağı bütün hukuki durumların yürütülmesini öngörür.
Madde 59: Kamu yöneticileri ve bakanlar suçlandıkları takdirde yüksek mahkeme olan Yargıtay’da yargılanırlar. Yargıtay’ın verdiği karar ve ilamlar kesin olup itiraz edilemez. Alt mahkemelerin verdiği hüküm ve kararları temyiz etme yetkisi Yargıtay’ındır.
Madde 60: Bütün yargılamalar, savcının iddianamesi üzerine tarafsız mahkemelerde yapılır.
Madde 61: Doğu Türkistan devletine hiyanet, ancak kendisine karsi savaş açılması veya düşmanlara, işgalcilere bağlılık gösterilmesi, yardım ve yataklık etmesi ile olur. Bu fiillerin gerçek olması için iki şahidin şehadeti ve tarafsız mahkemede itiraf etmedikçe, kimse hiyanetle suçlanamaz.
Madde 62: Parlamento, hıyanet cezasını onama yetkisine sahiptir.
BÖLÜM 14:
DEĞİŞİKLİKLER
Madde 63: Parlamento’nun üçte iki oyuyla bu ana yasanın uygun görülen maddeleri değişebilir. Ancak, anayasanın başlangıç maddeleri olan 1, 2, 3, 4, 5, ve 6 maddeleri değiştirilemez ve değiştirme teklif edilemez. Değiştirilen maddeler karşılıklı olarak ekte gösterilecektir.
Madde 64: İşbu anayasa ve buna uygun yapılacak Doğu Türkistan yasaları, Doğu Türkistan Devletinin yetkisi altında yapılacak anlaşmaların, kendi toprağının yüce yasası olacak ve hakimler bu yasaya bağlı kalacaklardır. Doğu Türkistan milletvekilleri, idari ve adli görevliler yemin ederek bağlılıklarını teyit edecek, herhangi bir dinsel güce dayanarak faaliyet edemeyeceklerdir.
Madde 65: 14 Eylül 2004 günü “kurultay tarafından” oylama ile seçilen milletvekilleri ve 12 Kasım günü yemin ederek resmen göreve başlayan bakanlar beş yıl sonraki seçime kadar görev başında kalırlar ve vazifelerine devam ederler.
Madde 66: Anwar Yusuf Turani, D.J. Mcguire, Hizirbek Gayretullah, Sultan Mahmut Kasgarli, Hussain Qari Turkistani, Ahmet Igemberdi, Abduveli Can, Abdu Jelil Karakas, Salih Haji Artis, Seyit Taranci, Hanife Erbas, Damyan Rahmat, Aydogan Kubulay, Erkin Ezizi, Mahinur Yusuf, Sultan Mohammet, Orhan Ketene, Sidiq Beg, Abdu Salam, Seyit Tumturk, Hamit Kamal, Tursun Nurdun, Azat Mamut, Sawut Mohammet, Abdulhekim Ependi tarafından hazırlanan işbu anayasa on dört bölüm ve altmışaltı maddeden ibaret olup, esas alınacak metin Uygur Türkçesidir.
EKLER :
BAYRAĞIMIZ, DEVLET ARMAMIZ, İSTİKLAL MARŞIMIZ, MİLLİ MARŞIMIZ,
MİLLİ ANDIMIZ, CUMHURBAŞKANI YEMİNİ
EK/1
BAYRAK
EK/2
DEVLET ARMASI
EK/3
İSTİKLAL MARŞIMIZ
“Qurtulush”
Qurtulush yolinda sudäk aqti bizniñ qanimiz,
Sän üçün äy yurtimiz bolsun pida janimiz.
Qan kiçip häm jan birip akhir qurtuldurduq sini,
Qälbimizdä qutquzushqä bar idi imanimiz.
Yar häm däm boldi bizniñ himmitimiz sän üçün,
Dunyani sorghan idi ötkän ulugh äjdadimiz.
Yurtumuz biz yüz-köziñni qan birlä pakizliduq,
Ämdi hiç kirlätmigäymiz çünki Türktur namimiz.
Atila, Çiñgiz, Tömür Dunyani Titrätkän idi,
Qan birip nam alimiz biz ularniñ ävladibiz.
Çiqti jan häm aqti qan düshmändin alduq intiqam,
Yashsun hiç ölmusun parlansun istiqbalimiz.
Türkçe Açıklaması:
“Kurtuluş”
Kurtuluş yolunda su gibi aktı kanımız, Senin için ey yurdum, olsun feda canimiz. Kan dökerek, can vererek, seni kurtardık, Kalbimizde, kurtuluş için imanımız vardı.
Yar oldu, himmetimiz sana, Dünyaya hükmetmişti geçmiş ecdadımız. Yurdum, kanla temizledim seni, Artık kirletmeyiz, Türk’tür adimiz.
Atila, Cengiz, Timur dünyayı titretmişti, Kan verip san alan biz onların ahfadıyız. Can verdik, aktı kanımız, aldık düşmandan intikam, Yasasın, hiç sönmesin parlasın istikbalimiz.
İngilizce Açıklaması
"Liberation"
Our blood flowed toward our liberation,
For you, my homeland, we devote our spirits.
We saved you by crossing rivers of blood,
We had the faith to save you.
For you, we countrymen united and fought,
In the past, our great ancestors ruled the world.
My homeland, we cleansed your eyes and saved you with our blood,
Now, we shall not let our enemy destroy you, because our name is Türk.
Attila, Ghengis, Timor, shook the world,
Our names shall become famous, too, because we are their descendents.
Our spirits left our bodies and our blood flowed, we avenged our enemies,
Our country shall live, not perish, our future shall flourish.
EK/4
MİLLİ MARŞIMIZ
"Tarikhtin Äwwäl Biz Iduq"
Tarikhtin äwwäl biz iduq, tarikhtin songrä yänä biz,
Qälbimizdä vijdanimiz, bu bizning imanimiz.
Türk biz, anayurtimizning köksi biz tuç sufäri,
Bash kisilsä qaytmas basqan izidin Türk ärliri.
Yurtimizning altunidur tagh birlän tashliri,
Här birimiz bir ärslandur, bu vätänning yashliri.
Yurtimiz üçün qurbandur yashlirimizning bashliri,
Imani issiq qani ularning yoldashliri.
Ordimiz häm yurtimiz, mäsh’ur Türkdur namimiz,
Dinimiz, imanimiz, bu bizning vijdanimiz.
Yurtimiz Türkning yurti, biz uning qurbanimiz,
Bayriqimiz kök bayraq otturasinda ay-yulduz.
Türkçe Açıklaması:
“Tarihten Önce Biz Vardık”
Tarihten önce biz vardık, tarihten sonra da biz varız, Kalbimizde vicdan, bu bizim imanımız. Türk’üz, ana yurdumuza gögsümüz tunç siper, Kesilse baş, dönmez Türk erleri.
Yurdumuzun dağı-taşı altındır, Herbiri birer arslan, bu vatanın gençleri. Yurt için kurban olsun genclerimizin başları, Imanı, sıcak kanı onların yoldaşları.
Ordumuz ve yurdumuz, mes’ur Türk’tür namımız, Dinimiz, imanımız, bu bizim vicdanımız. Yurdumuz Türk’ün yurdu, biz ona kurbanız, Bayragimiz Gökbayrak, ortasında ayyıldız.
İngilizce Açıklaması
"Before the History"
We existed before the history, we will exist after the history.
Our conscience is in our heart, this is our faith.
We are Türk, we are the breast of our motherland, and its power.
Türk men do not retrace their footsteps even if their heads are severed.
The moutains and rocks of our country are its gold,
Each of us, the youth of our country, is a lion.
The heads of our youths will be sacrified for our country,
Their faith and hot blood are their comrades.
Our country is the Türk country, we are its martyrs.
Our flag is a blue flag with crescent and star in its center.
EK/5
MİLLİ ANDIMIZ
“AYRİLMİSUN”
Millitim milli hemiyet shanidin ayrilmisun,
Millitim heq toghra niyetjamidin ayrilmisun,
Millitimm sap admiyet sanidin ayrilmisun,
Millitim birlik me’iyet yanidin ayrilmisun,
Millitim mendin vessiyet qanidin ayrilmisun.
Millitim insaniyet meydanidin ayrilmisun,
Millitim Islamiyet imanidin ayrilmisun,
Millitim heqqaniyet vijdanidin ayrilmisun,
Millitim Turaniyet unvanidin ayrilmisun,
Millitim hor apiyet devranidin ayrilmisun.
Millitim eghyar uchun hich yol bilen aldanmisun,
Millitimni ozgiler maymun qilip qollanmisun,
Millitim tarikhni pak saqlisun, bulghanmisun,
Millitim erkin yashash imkanidin ayrilmisun.
Millitm bilsun vetenni, qedrini khar etmisun,
Bu muqedes jan veten, jananini zar etmisun,
Bashqilar “bizning” digen shum sozige iqrar etmisun,
“Mushterik dovlet” digen yalghanni derkar etmisun,
Ana weten Sherqi Turkistanidin ayrilmisun.
Kimge mensup, kimge heqli, kimge miras bu weten,
Esli nesli qani bir, tuqqan oyushqan ezchimen,
Shobhisiz Uyghur, Qazaq, Qirghiz, Moghul, Tajik bilen,
Bu weten turi uruqqa ata miras chimen,
Ata mirsa chimen Turanidin ayrilmisun.
Neqeder shanli buyuk erler yitishturgen weten,
Erler ichre turli jevherler yitishturgen weten,
Shanli shavket ehli gewherler yitishturgen weten,
Dahi ve danayi rehberler yitishturgen weten,
Arsilan ve qehriman oghlanidin ayrilmisun.
Bu weten bagh we gulustanlar bilen tulghan chimen,
Taghu-tuz meydanleri korkem guzel bolghan chimen,
Katta khislet zor peziletlerge ornashqan chimen,
Yer yuzining jenniti shanli ulugh Turan chimen,
Daima jennet nishan bolghanidin ayrilmisun.
Veqif mutleq bolmisun aghyar uchun ali weten,
Shum ayaqler astida desselmisun ghali weten,
Musteqil, mukhtar otsun her zaman hali weten,
Millitimge khas miras bolsun iqbali weten,
Erkin azad bekhtiyar turghanidin ayrilmisun.
Millitim bashini aylandurghusi aghyariler,
Qan surtmek birle yurtmek bolghusi mekkariler,
Shuningchin turli tuzaq, dam qurghusi heyyariler,
Bedniyet shum pikirde qollanghuchi her chariler,
Millitim bayqap qedem basqanidin ayrilmisun.
Esliter jennetni daim wetinim gulzarliri,
Hory-ghilmanlerni esletkey chimen dildarliri,
Baghu-bostan, gul-gulistanlar ara Gulnarliri,
Peyzi rehmet, nazu-nimet, kinizdur esrarliri,
Jennetul perdevis meydanidin ayrilmisun.
Wetinim tarikhi ustun, qedirlik ong-solliri,
Arslanlar izliri bilen chiniqqan yolliri,
Qehrimanlar ustikhanidin qurulghan holliri,
Kimki kha’in bu wetenge qurusun put qolliri,
Erkin azad gullinish jeryanidin ayrilmisun.
Esirler gheplet-jahaletlerde qalghan bolsimu,
Koz achalmay jahili nadanliqta yatqan bolsimu,
Devirlerdin kharu-zarliqlerge patqan bolsimu,
Kop zamanlar zul-mi kulpetlerni tartqan bolsimu,
Hemde parlaq bekhitlik devranidin ayrilmisun.
Qolgha kelmes erk mushuktek telmurup turghan bilen,
Qayturup bermes bulangchi yalvurup surghan bilen,
Bekhit izlep kelmigey hangviqip olturghan bilen,
Aldinip qalmasliq kirek aldap umundurghan bilen,
Heqni oz kuchi bilen qolgha alghanidin ayrilmisun.
Weten milletni soymek ehli Islam shanidur,
Bu heqiqet, bu adalet tengrining permanidur,
Bu iniq sir shohbisiz heqqniyet mizanidur,
Esli nesli pak, vijdan ehlining jananidur,
Janidin ayrilsun, likin jananidin ayrilmisun.
EK/4
CUMHURBAŞKANI YEMİN METNİ
